نجوم
بزرگ‌ترین گردهمایی اخترشناسان جهان
بیست‌وششمین مجمع عمومی انجمن بین‌المللی نجوم در ۲۴ مرداد ۱۳۸۵ برای دومین بار در شهر پراگ در جمهوری چک آغاز به کار کرد. ۲۵۰۰ نفر از شناخته‌شده‌ترین اخترشناسان دنیا،در شاخه‌های مختلف نجوم، گرد هم آمدند و در نتیجهِ بحث‌ها و مبادلهِ اطلاعات، در بعضی موارد همکاری‌های بزرگ بین‌المللی پایه‌ریزی شد. هر بخش تخصصی در انجمن بین‌المللی نجوم، جلسات خاص خود را برگزار کردند تا متخصصین بتوانند کشفیات و دستاوردهای خود را به اطلاع سایر افراد برسانند. همچنین در بین این سخنرانی‌ها، جلسات ویژه‌ای برگزار شد که هر بار دانشمندان از گوشه‌وکنار دنیا در مورد موضوع مطرح‌شده اظهار نظر کردند. در پایان هر جلسه یا سخنرانی، نتیجه‌ای کلی از بحث گرفته می‌شد که حاصل کار افراد فعال در زمینه‌ای خاص را مشخص می‌کرد. برخی از مهمترین موضوعات مطرح شده در ۲۶اُمین مجمع عمومی IAU در ادامه آمده است.
سیاهچاله‌ها،این اجرام مرموز و تاریک، در گذشته‌ای نه‌چندان دور کاملاً ناشناخته بودند اما شناخت بیشتر آنها در چند دههِ اخیر دری به سوی دنیایی از معماها گشوده است. امروزه سیاهچاله‌ها را اجرامی می‌شناسیم که وجود فیزیکی دارند. اتفاقاتی که بین این اجرام و محیط اطراف آنها رخ می‌دهد، پدیده‌های فراوانی را در فضا ایجاد می‌کنند. مقیاس فضایی و زمانی این رویدادها بستگی به جرم سیاهچاله دارند و تمام آنها باتوجه به مفاهیم فیزیکی یکسانی قابل توجیه‌اند. اخترفیزیک امروز بیان می‌کند که بازمانده‌های ستاره‌ای، که جرمی بیش از ۳ تا ۴ برابر جرم خورشید دارند،سیاهچاله هستند. به‌طور تخمینی می‌توان گفت که در کهکشان راه شیری حدود ۱۰۰ میلیون سیاهچاله وجود دارد. این سیاهچاله‌ها، در هنگام تولد از رُمبِش هسته ستاره‌ای پُرجِرم که در حال مرگ است، تابشی بسیار شدید از پرتو گاما از خود ساطع می‌کنند. در سال‌های اخیر اخترشناسان پی برده‌اند که انفجارهای ابرنواختری با چنین تابش‌های گامایی (نوعی ازGRB ها یا درخشش‌های گاما) مرتبط و هم‌منشأ هستند. به این ترتیب رمبش هسته، برای تبدیل به سیاهچاله،تابش شدید گاما و انفجار ابرنواختری در مواردی پدیده‌هایی مرتبط‌اند.
گروه بزرگی از اخترشناسانIAU در زمینهِ ستارگان دوتایی و چندتایی تخصص دارند. در مجمع عمومیIAU نیز چنین شاخه‌ای از داغ‌ترین موضوعات بحث بود. در جلسه بخش ستاره‌های دوتایی گزارش پیشرفت در ساخت ابزارهای جدید برای کشف دوتایی‌ها ارائه شد. برای نمونه، بسیاری از دوتایی‌های جدید، از طریق تداخل‌سنجی یا به کمک اُپتیک سازگار کشف شده بودند. همچنین وجود آشکارسازهای حساس‌تر و تلسکوپ‌های بزرگ‌تر نسبت به گذشته بررسی دوتایی‌های کم نور گرفتی را حتی در کهکشان‌های دیگر، مانند ابر بزرگ ماژلان و کهکشان آندرومدا،آسان‌تر ساخته است. این روش‌های تازه و همچنین افزایش قدرت تفکیک تلسکوپ‌ها در نهایت به کشف‌های جدید و مهمی انجامید:
- تعداد مجموعه‌های ستاره‌ای چندتایی از آنچه قبلاً تصور می‌شد بسیار بیشتر است.
- روش‌هایی با دقت بالا که در آن سرعت شعاعی اجرام اندازه‌گیری می‌شود در تشخیص سیارات فراخورشیدی به کار گرفته شده‌اند.
- فنون پیچیده و بسیاردقیق در نورسنجی دوتایی‌ها که با ماهواره‌ها انجام می‌شود، دقت اندازه‌گیری‌ها را به‌طور شگفتی افزایش داده است.
اما زمینه‌ای که در سه سال اخیر پیشرفت چشمگیری در آن مشاهده شده، کشف اثرات حاصل از اجرام کوچک‌تر از ستاره (همانند کوتوله‌های قهوه‌ای و سیاراتنجوم فراخورشیدی) در نور،طیف، و حرکت ستاره‌های عادی است. پس از اکتشافات اولیه در اواسط دههِ ۱۳۷۰/۱۹۹۰، انفجاری از یافته‌های جدید و پیشرفت‌های تصورناپذیر در این زمینه رخ داده است. با کشف کوتوله‌های قهوه‌ای امروزه ما دو دسته طیفی جدید ستاره‌ای یافته‌ایم و همچنین روش‌هایی را پیدا کرده‌ایم که از طریق آنها می‌توانستیم تفاوت طیفی ستارگان و اجرام کوچک‌تر مثل سیارات را به راحتی تشخیص دهیم. در یک دهه اخیر حدود ۲۰۰ سیاره فراخورشیدی کشف شده است و در چند سال آینده صدها نمونهِ دیگر از این اجرام یافت خواهد شد. برخی از این سیارات در منظومه‌های ستاره‌ای دوتایی یافت شده‌اند که در نتیجهِ آن، پیش‌بینی‌های فراوانی دربارهِ تأثیر دوتایی بودن ستارگان در نحوهِ شکل‌گیری سیارات انجام شده است.
معمولاً در نشست‌های انجمن بین‌المللی نجوم علاوه بر دستاوردهای جدید علمی، مسائلی نیز دربارهِ گسترش علم نجوم در جهان و کمک‌های IAU به پیشرفت اخترشناسی در جوامع مختلف بررسی می‌شود. این بار جلسه‌ای متشکل از کمیتهِ تخصصی ترویج و آموزش و دیگر اعضای انجمن برگزار شد که در آن طرح تأسیس مؤسسهِ نجوم جهان سوم را فردی هندی مطرح کرد. این مؤسسه که زیر نظر مؤسسهِ بین‌المللی فیزیک نظری فعالیت خواهد کرد، مکانی است تا اخترشناسان کشورهای درحال توسعه بتوانند به آن سفر کنند و از طریق گردهمایی‌ها،ارائه گزارش پژوهش‌ها، و... از دستاوردهای علمی پیشرو در دنیا مطلع شوند. همچنین در این جلسه افرادی از کشورهای جهان سوم و در حال توسعه مانند کشورهای آمریکای جنوبی، شرق آسیا، آسیای مرکزی، و اروپای شرقی به ایراد سخنرانی پرداختند و برنامه‌های آموزشی و تحقیقاتی نجوم در کشور خود را تشریح کردند. در کنار این سخنرانی‌ها، برنامه‌های مختلفی برای کمک به کشورهای جهان سوم در زمینهِ اخترشناسی ارائه شد. باوجود اینکه اخترشناسان در کشورهای جهان سوم تلاش بسیاری برای پیشبرد تحقیقات و دریافت بودجهِ لازم انجام می‌دهند، در این جلسهِ ویژه، از دید اکثر حاضران چنین به نظر می‌رسد که روند پیشرفت نجوم در جهان سوم مناسب و مشکلات آنها در حال کاهش است.